Tipik bir aile sistemini düşünün. Çocuk ağlamaya başladığında veya bir şeye ihtiyaç duyduğunda, yardımına çocuğun ihtiyacına kulak vermeyen, hatta ihtiyacına rağmen daha fazlasını bekleyen bir ebeveyn gelirse ne olur? İhtiyacı karşılanmayan çocuğun zaman geçtikçe öfkelenmeye başlayacağını, hatta daha da beklerse otoriteye karşı isyan başlatacağını ön görmek çok da zor olmaz. Eğer cezalandırıcı bir ebeveyn gelirse, çocukta zedelenme ve zarar daha da artacaktır. Bu durumda, zedelenme karşısında başa çıkma becerileri yetersiz kalan çocuk hissetmemeyi seçebilir, adeta duyarsızlaşmış gibi izole, kopuk bir tutum sergileyebilir. Başka bir olasılığı değerlendirdiğimizde ise, çocuk herhangi bir şeye ihtiyaç duyduğunda, şefkatli, destekleyici, sağlıklı sınırlara sahip bir bakım veren gelirse, çocuk da kolaylıkla ve rahatlıkla memnun çocuk moduna geçecektir.
Zihnimizdeki sesler de aynı bu şekilde çalışır. Hepimiz kendimizi yalnız, bunalmış, beceriksiz çaresiz gibi duyguları taşıyan incinmiş çocuk modunu, sabırısız olabilen öfkeli çocuk modunu, arzu ve dürtülere karşı koyamayan disiplinsiz/dürtüsel çocuk modunu, cezalandırıcı veya beklentisi yüksek ebeveyn modunu içimizde taşırız. Sağlıklı erişkin ve memnun çocuk modları aktif kaldığı sürece pek bir şikayetimiz olmaz. Hepsinin birden konuşmaya başladığı zamanlar ise başa çıkılması oldukça zor olabilir. Karar vermek güçleşebilir, farklı düşünceler arasında gitgeller, uyumsuzluklar, davranışlarımızda tutarsızlıklar yaşayabilir, her yönlerden çekiştirildiğimizi hissedebiliriz. Zihnimizdeki mod sisteminin, bir aile sistemiyle oldukça benzer olduğunu düşündüğümüzde esas mesele içimizdeki çocuk bir şeye ihtiyaç duyduğunda bakım vermeye kimin gittiğidir.
İçimizdeki çocuğa ebeveynlik, yetişkin bedenimizin yaşam boyu süren duygusal yolculuğudur.
Günlük hayatımızda çocuk yanımıza ait bir çok negatif düşünce ve duyguyu harekete geçirecek anlar yaşayabiliriz. Bu anlarda hatırlamamız gereken, neye ihtiyacımız olduğunu fark etmek, onaylamak, karşılanabilecek bir ihtiyaç ise karşılamak, esas ihtiyaca karşılık gelmeyen eylemlere sınır koymaktır. İhtiyacı geciktirmek, görmezden gelmek, esas ihtiyacı karşılamayan standartları kendimizden beklemek, bunları yapmadığımız için eleştirmek veya cezalandırmak zedelenmişliği ve incinmişliği beslemekten öteye geçmeyecektir. Memnun çocuk modu, her zaman mutlu hissetmek değildir. Memnun çocuk modu, duygusal ve fiziksel ihtiyacı karşılanması anlamına gelir.
İncinmişiliğin ortaya çıktığı her an, kendimize yeniden ebeyenlik yapmak için bir fırsattır. İçimizdeki çocuğun ebeveynliğini bilgece üstlenmek, iç huzurumuz için en dayanaklı kaynaktır. İç huzur, içimizden gelen her sesi değil, ihtiyacımızı karşılayan sesi dinlemekle ilgilidir.
Modları dengelemek için modlarımızı tanımak, hangilerinin daha kuvvetli olduğunu anlayabilmek esastır. Böylece, hangilerinin güçsüzleştirilip hangilerinin destekleneceğini istikrarlı bir şekilde seçmek için aksiyon alınabilir.
Devam eden listeyi modları tanımak için kullanabilirsiniz.
İçinizdeki sağlıklı erişkin ve memnun çocuğun el ele yürümesi dileğiyle.
Mod Kategorisi | Modlar |
Çocuk Modları | İncinmiş Çocuk |
Öfkeli Çocuk | |
Dürtüsel/Disiplinsiz Çocuk | |
Memnun Çocuk | |
Uyumsuz Ebeveyn Modları | Cezalandırıcı Ebeveyn |
Talepkar& Eleştirel Ebeveyn | |
Uyumsuz Başa Çıkma Modları | Uyumlu Teslim Olan |
Kopuk Korungan | |
Aşırı Telafi Eden | |
İşlevsel Modlar | Sağlıklı Erişkin |
Memnun Çocuk |
İncinmiş Çocuk: Kendini yalnız, izole, üzgün, yanlış anlaşılmış, desteksiz, kusurlu, yoksun, bunalmış, beceriksiz, kendinden şüphe duyan, muhtaç, çaresiz, umutsuz, korkmuş, endişeli, mağdur edilmiş, değersiz, sevilmeyen, sevilmeyen, kayıp, yönsüz, kırılgan, zayıf, mağlup, ezilen, güçsüz, dışlanmış, karamsar hisseden moddur.
Öfkeli Çocuk: İncinmiş çocuğun temel duygusal (ya da fiziksel) ihtiyaçları karşılanmadığı için aşırı öfkeli, öfkeli, çileden çıkmış, hüsrana uğramış, sabırsız hisseden moddur.
Dürtüsel/Disiplinsiz Çocuk: Kendi istediğini yapmak için bencil veya kontrolsüz bir şekilde esas ihtiyacı karşılamayan arzu veya dürtülere göre hareket eder ve çoğu zaman kısa vadeli tatmini geciktirmekte zorluk çeker; bu temel olmayan arzular veya dürtüler karşılanamadığında sıklıkla yoğun bir şekilde öfkeli, öfkeli, çileden çıkmış, hüsrana uğramış, sabırsız hisseder; “şımarık” görünebilir.
Cezalandırıcı Ebeveyn: Kendisinin veya başkalarının cezayı veya suçlanmayı hak ettiğini düşünür ve sıklıkla bu duygulara göre suçlayarak, cezalandırarak veya kendine veya başkalarına karşı zedeleyici davranan yandır. Bu mod, kuralların doğasından ziyade kuralların uygulanma tarzıyla daha çok ilgilidir.
Talepkar veya Eleştirel Ebeveyn: Varolmanın "doğru" yolunun mükemmel olmak veya çok yüksek bir seviyeye ulaşmak, her şeyi düzenli tutmak, yüksek statü için çabalamak, alçakgönüllü olmak, başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koymak olduğuna inanır. Verimli olmak veya zaman kaybından kaçınmak; ya da kişi duygularını ifade etmenin ya da spontane hareket etmenin yanlış olduğunu düşünür. Bu mod, bu kuralların uygulanma tarzından ziyade, içselleştirilmiş yüksek standartların ve katı kuralların niteliğine atıfta bulunur.
Uyumlu Teslim Olan: Çatışma veya reddedilme korkusu nedeniyle başkalarının yanında pasif, itaatkar, itaatkâr, onay arayan veya kendini küçümseyen bir şekilde hareket eder; istismara ve/veya kötü muameleye hoşgörü gösterir; sağlıklı ihtiyaç ve arzularını başkalarına ifade etmez; insanları seçer veya kendi kendini engelleyen negatif inancı destekleyen modeli doğrudan sürdüren başka davranışlarla meşgul olur.
Korungan Modlar: İhtiyaçları ve duyguları keser; insanlardan duygusal olarak uzaklaşır ve yardımlarını reddeder; içine kapanık, mesafeli, dikkati dağılmış, bağlantısız, kişiliksiz, boş veya sıkılmış hissettirir; dikkatini dağıtan, kendini sakinleştiren veya kendi kendini uyaran faaliyetleri kompulsif bir şekilde veya aşırı derecede sürdürür; insanlara veya faaliyetlere yatırım yapmaktan kaçınmak için alaycı, mesafeli veya karamsar bir duruş benimseyebilir.
Aşırı Telafi Eden: Kibirli, saldırgan, baskın, rekabetçi, büyüklenmeci, küçümseyici, değersizleştirici, kontrolcü, asi, manipülatif, sömürme girişimine yatkın, ilgi ve statü arayan bir şekilde hisseder ve davranır. Bu duygu veya davranışlar, başlangıçta karşılanmayan temel ihtiyaçları telafi etmek veya tatmin etmek için gelişmiştir.
Sağlıklı Yetişkin: İncinmiş çocuk modunu besler, doğrular ve onaylar; öfkeli ve dürtüsel çocuk modlarına sınırlar koyar; sağlıklı çocuk modunu teşvik eder ve destekler; uyumsuz başa çıkma modlarıyla mücadele eder ve sonunda bunların yerini alır; uyumsuz ebeveyn modlarını nötralize eder veya hafifletir. Bu mod aynı zamanda çalışmak, ebeveynlik yapmak ve sorumluluk almak gibi yetişkinlere uygun işlevleri de yerine getirir; yetişkinlere yönelik etkinliklerle ilgilenir; entelektüel, estetik, kültürel ilgiler; sağlık, bakım, ve bedensel aktiviteler gibi sağlıklı kaynaklar inşa eder.
Memnun Çocuk: Sevildiğini, memnun olduğunu, bağlı olduğunu, tatmin edildiğini, görüldüğünü, korunduğunu, kabul edildiğini, övüldüğünü, değerli olduğunu, beslendiğini, yönlendirildiğini, anlaşıldığını, onaylandığını, kendine güvendiğini, yetkin, uygun şekilde özerk veya bireysel olabilen, güvenli, dayanıklı, güçlü, kontrollü, uyumlu, dahil, iyimser, spontan hisseden moddur.
Güliz Öncel
コメント